ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Τι ονομάζουμε Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ);

          Ο όρος Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ), αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή ψηφιακού μέσου, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί είτε αυτόνομα, είτε ως στοιχείο ενός τεχνολογικού συστήματος, για την αναζήτηση, την πρόσβαση, την επεξεργασία, την παραγωγή, διαμόρφωση και παρουσίαση καθώς και την καταχώρηση, τη συλλογή, ανάλυση, αναπαράσταση και βεβαίως τη διακίνηση (μετάδοση, ανταλλαγή) της πληροφορίας. Ωστόσο ο όρος αυτός δεν αναφέρεται αποκλειστικά σε εκπαιδευτικό περιβάλλον, αλλά και σε άλλες πτυχές της κοινωνίας, όπως για την οικονομία και την ανάπτυξη. Επιπλέον με τον όρο αυτό θα εννοούμε κυρίως υπολογιστικές και διαδικτυακές τεχνολογίες.

Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τις ΤΠΕ από άλλα συμβατικά μέσα που χρησιμοποιούνται μέσα στην τάξη;

Ουσιαστικά, αυτό που διαφοροποιεί τις ΤΠΕ,  από άλλα συμβατικά μέσα, είναι αυτό που ονομάζουμε προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ. Η οποία περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων:

•   Την ύπαρξη αμφίδρομης σχέσης ανάμεσα στον μαθητή και το ψηφιακό μέσο
•   Την δυνατότητα πρόσβαση του μαθητή σε ένα τεράστιο όγκο δεδομένων, των οποίων όμως  η εγκυρότητα δεν ελέγχεται
•   Την πολλαπλότητα της χρήσης τους και την χωροχρονική αυτονομία στη χρήση
•   Την εξατομικευμένη, αλλά και ομαδική χρήση του
•   Την δυνατότητα αυτοελέγχου της χρήσης από τον μαθητή
•   Την ευκολία στη χρήση του,·      
•   Το ελκυστικό και φιλικό περιβάλλον που παρέχει
•   Η αυτενέργεια των μαθητών
•   Την επικοινωνία της τάξης και του μαθητή με την κοινωνία

 Πως συνδέεται οι ΤΠΕ με τον γραμματισμό;

Έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί σχετικά με το τι είναι Τεχνολογικός, τι Πληροφορικός και τι Επικοινωνιακός εγγραμματισμός, μεταξύ των οποίων είναι:
Τεχνολογικός γραμματισμός
Αρχικά, διατυπώθηκε ένα γενικευμένος όρος ως «η απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων ώστε να επιλέγεις και να χρησιμοποιείς την τεχνολογία ανάλογα με τους σκοπούς που επιθυμείς να επιτύχεις» (Hayden, 1998), ενώ στην συνέχεια το Υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ (U.S. Department of Education, 1996), θεώρησε ότι τεχνολογικός γραμματισμός είναι η «δεξιότητα χρήσης των υπολογιστών και άλλων μορφών τεχνολογίας, ώστε να προάγεται η μάθηση, η παραγωγικότητα και η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών».
Πληροφοριακός γραμματισμός.
Σύμφωνα με την American Library  Association (1989), πληροφοριακός γραμματισμος είναι η ικανότητα να αναγνωρίζει κάποιος πότε έχει ανάγκη κάποιες πληροφορίες, να είναι σε θέση να τις εντοπίζει, να τις αξιολογεί και να τις αξιοποιεί αποτελεσματικά, όπου χρειάζεται. Ο όρος αυτός αργότερα από τον Negroponte, (1995), φαίνεται να αναβαθμίζεται ποιοτικά  και να εισέρχεται στη μάθηση, θεωρώντας ότι πληροφοριακά εγγράμματα άτομα είναι αυτοί που ξέρουν πως μαθαίνουν.
Επικοινωνιακός γραμματισμός
Σύμφωνα με το Rubin, (1998), επικοινωνιακός αλφαβητισμός στα μέσα, είναι η διαδικασία απόκτησης δεξιοτήτων, μέσα από τις οποίες οι μαθητές  κατανοούν τις πηγές και τις τεχνολογίες της επικοινωνίας, τους κωδικούς που χρησιμοποιούνται, καθώς και τα μηνύματα που παράγονται και την ερμηνεία και επίδραση που έχουν αυτά.
Ως σημείο ταύτισης των τριών παραπάνω γραμματισμών , θα μπορούσαμε να πούμε ότι έγγραμματος στα ψηφιακά μέσα είναι αυτός που:
•  Αντιλαμβάνεται την πολλαπλή χρήση και σπουδαιότητα του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εκπαίδευση και στην επαγγελματική του καταξίωση
•  Αντιλαμβάνεται τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις που έχει στο σύγχρονο κόσμο.
•  Αντιλαμβάνεται τη λειτουργική σχέση που υπάρχει μεταξύ των τριών βασικών δομών του υπολογιστή: λογισμικό, εξαρτήματα και άνθρωπος.
•  Γνωρίζει να διαχειρίζεται τις βασικές λειτουργίες  του ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς και βασικών λογιστικών προγραμμάτων, είτε για εκπαιδευτικούς, είτε για επαγγελματικούς σκοπούς.
•  Αντιλαμβάνεται τη φιλοσοφία του διαδικτύου και τον τρόπο ανταλλαγής και μετάδοσης πληροφοριών.
 • Αναγνωρίζει τις νεότερες τάσεις στους υπολογιστές και αντιλαμβάνεται τους τρόπους με τους οποίους θα επηρεάσουν τη ζωή των ανθρώπων.

Μοντέλα εισαγωγής και ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση.

Τα μοντέλα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση από τα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα είναι κυρίως τρία:
1.Το τεχνοκεντρικό  μοντέλο, το οποίο αντιμετωπίζει, τόσο τις ΤΠΕ όσο και την Πληροφορική, ως ανεξάρτητο γνωστικό αντικείμενο, δίνοντας παράλληλα έμφαση στον πληροφορικό αλφαβητισμό, στις τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες. Στόχος του μοντέλου αυτού θα πρέπει να είναι η απόκτηση γνώσεων, σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των υπολογιστών και τον προγραμματισμό.
2. Το ολοκληρωμένο ή ολιστικό μοντέλο, το οποίο αντιμετωπίζει τις ΤΠΕ ως εργαλείο μάθησης στα πλαίσια της διεπιστημονικής προσέγγισης του αναλυτικού προγράμματος. Στην περίπτωση αυτή οι ΤΠΕ και η πληροφορική εμπλέκονται και ενσωματώνονται στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του Αναλυτικού Προγράμματος.
3. Το πραγματιστικό μοντέλο, το οποίο αποτελεί ένα συνδυασμό των δύο προηγούμενων προσεγγίσεων και παρουσιάζεται , ως ένα μεταβατικό στάδιο, προκειμένου να επιτευχθεί ομαλά και επιτυχώς η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα.

Πως μπορεί να αξιοποιηθεί ο Υπολογιστής μέσα στην τάξη;

•       Ως ανεξάρτητο γνωστικό αντικείμενο-πληροφορική (πχ. για τη μάθηση του προγραμματισμού )
•       Ως μέσο επικοινωνίας (πχ. Με αλλά σχολεία)
•       Ως εποπτικό μέσο (βίντεο-παρουσιάσεις)
•       Ως μέσο διερεύνησης και ανακάλυψης της γνώσης (προσομοιώσεις, εννοιολογικοί χάρτες κτλ.)
•       Ως μέσο διασκέδασης και αναψυχής (Παιχνίδια, εκπαιδευτικά λογισμικά)
•       Ως μέσο δημιουργικότητας (Γλώσσες προγραμματισμού, κτλ.)
•       Ως μέσο επίλυσης προβλημάτων.(Προσομοιώσεις, Εφαρμογές μοντελοποίησης )
•       Ως μέσο αναζήτησης πληροφορίας (Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο)
•       Ως μέσο επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών

Ποιες είναι οι δυσκολίες ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση;

        Είναι γεγονός ότι η εισαγωγή και η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, έχει κατά καιρούς αντιμετωπίσει αρκετά εμπόδια και δυσκολίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα λόγια του Edison 1922, όπου ισχυρίστηκε ότι ο κινηματογράφος θα έφερνε την επανάσταση στα εκπαιδευτικά πράγματα και σύντομα θα αντικαθιστούσε τα βιβλία. Κάτι τέτοιο δεν έγινε, όπως άλλωστε και άλλες ανάλογες προφητείες, για την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που δεν επαληθευτήκαν. Οι δύο τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται περισσότερο σήμερα στο σχολείο, είναι ο μαυροπίνακας και το βιβλίο. Είναι αλήθεια ότι σήμερα οι Τεχνολογίες δεν αξιοποιούνται στην εκπαίδευση, όσο θα έπρεπε και όποτε χρησιμοποιούνται είναι για να υποστηρίξουν παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας. Οι λόγοι αυτής της μη θερμής υποδοχής και αποδοχής της τεχνολογίας είναι πολλοί, μεταξύ αυτών οι κυριότεροι είναι:

•      Η εφαρμογή παραδοσιακών μοντέλων διδασκαλίας η οποία πολλές φορές αδυνατεί να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες που μας παρέχουν. Τις περισσότερες φορές ο υπολογιστής χρησιμοποιείται μέσα στη τάξη για να υποστηρίξει τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας.
•      Η έλλειψη κατάλληλων εκπαιδευτικών λογισμικών, που ανταποκρίνονται στο επίπεδο της ηλικίας των μαθητών και στο περιεχόμενο και τους στόχους του Αναλυτικού Προγράμματος.
•      Η έλλειψη γνώσεων των εκπαιδευτικών και η μη παροχή επιμορφώσεων τους.
•      Ο τρόπος οργάνωσης του φυσικού χώρου της τάξης που δεν επιτρέπει την εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών,
•      Η μη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην οργάνωση, εφαρμογή και αξιολόγηση των τεχνολογιών αυτών.
•      Η μη τεχνική υποστήριξη των εκπαιδευτικών και των σχολείων που θέλουν να εφαρμόσουν τις τεχνολογίες
•      Η αρνητική στάση, ο φόβος μη χαθεί η κυριαρχία του εκπαιδευτικού, αλλά και η ανασφάλεια,  των ίδιων των εκπαιδευτικών απέναντι στις τεχνολογίες.
•      Η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή σε τεχνολογικά μέσα των σχολείων

          Είναι προφανές για να μπορέσουν να ενσωματωθούν οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και να είναι αποτελεσματικές στη μάθηση, θα πρέπει να ξεπεραστούν όλα τα παραπάνω εμπόδια και οι δυσκολίες.

• Βρασίδας Χ. Ζεμπύλας Μ. και Πέτρου Α. (2005), «Σύγχρονα παιδαγωγικά μοντέλα και ο ρόλος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας», Στο Σ. Ρετάλης (επιμ.), Οι προηγμένες τεχνολογίες διαδικτύου στην υπηρεσία της μάθησης,  33-58, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη
• Παπαδοπούλου, Ε., Κοτρίδης, Α. (2010). Θεωρητικό πλαίσιο εφαρμογής των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαιδευτική πρακτική. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, Βέροια-Νάουσα
• Σολωμού, Μ.(2017) Σημειώσεις μεταπτυχιακού μαθήματος Educ 557dl " Tεχνολογία και Γραμματισμός" Ενότητα 3.2: Τεχνολογίες και Μάθηση στο Σχολείο.